Saklı Pay Nedir? Saklı Paya Müdahale Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Avukat Mert YALÇIN
5 gün önce
3 dakikada okunur

Giriş

Miras hukuku, bir kimsenin vefatıyla birlikte geride bıraktığı malvarlığının kimlere ve nasıl intikal edeceğini düzenleyen önemli bir hukuk dalıdır. Bu kapsamda saklı pay, miras bırakanın (murisin) tasarruf özgürlüğünü sınırlayan ve belirli mirasçılara kanunla tanınmış zorunlu miras hakkıdır. Saklı pay, miras bırakanın istediği gibi tasarruf edemeyeceği, korunmuş miras oranını ifade eder.

Bu yazımızda, saklı pay kavramı, saklı paya sahip kişiler, saklı pay oranları, miras bırakanın saklı paya müdahale etmesi halinde alınabilecek hukuki yollar ve iptal/tenkis davaları detaylı biçimde ele alınacaktır.

1. Saklı Pay Nedir?

1.1. Tanım

Saklı pay, Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenmiş olup, belirli mirasçıların mirastan asgari düzeyde yararlanmalarını garanti altına alan yasal haktır. Muris, bu payı ortadan kaldıracak şekilde vasiyetname düzenleyemez, bağışta bulunamaz ya da diğer yollarla mal kaçırma işlemleri yapamaz.

1.2. Kanuni Dayanak

Türk Medeni Kanunu m. 505-514 arasında düzenlenmiştir. Özellikle TMK m. 506 ve 507, saklı paylı mirasçıları ve oranlarını belirlemektedir.

2. Kimler Saklı Paylı Mirasçıdır?

Türk Medeni Kanunu m. 506'ya göre saklı pay hakkına sahip mirasçılar şunlardır:

Altsoy: Çocuklar, torunlar (evlat edinilen çocuklar da dahil)
Anne ve baba: Altsoy yoksa
Sağ kalan eş
Bazı durumlarda evlatlık ve evlat edinen

Kardeşler, saklı paylı mirasçı değildir.

2.1. Saklı Pay Oranları (TMK m. 506)

Mirasın yasal payının:

Altsoy için: ½’si saklı paydır.
Anne ve baba için: ¼’ü saklı paydır.
Sağ kalan eş için: Yasal miras payının tamamı saklı paydır.

3. Saklı Payı Aşan Tasarruflar Nelerdir?

Miras bırakan, ölmeden önce yaptığı bağışlar, vasiyetnameler veya bazı satış işlemleriyle mirasçıların saklı paylarını zedeleyebilir.

Örnek Müdahaleler:

Saklı paylı mirasçıyı vasiyetname ile mirastan çıkarmak (mirasçılıktan çıkarma koşulları yoksa geçersizdir).
Belirli mirasçılara veya üçüncü kişilere ölümden önce yüklü bağışlar yapmak.
Gerçekte bağış niteliğinde olan satış işlemleriyle malları elden çıkarmak.
Ölmeden kısa süre önce yaptığı mal devri işlemleri.

4. Saklı Paya Müdahale Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Eğer bir mirasçı, saklı payının zedelendiğini düşünüyorsa hukuki yollara başvurarak saklı payını geri alabilir. Bu durumda en yaygın dava türü tenkis davasıdır.

4.1. Tenkis Davası (TMK m. 560 ve devamı)

Tenkis davası, murisin yaptığı ölüme bağlı tasarrufların (vasiyetname, bağış, satış vs.) saklı payı ihlal etmesi halinde, bu tasarrufların saklı pay oranına indirilmesini talep eden davadır.

a) Kimler Açabilir?

Saklı pay sahibi yasal mirasçılar (altsoy, anne-baba, eş)

b) Kime Karşı Açılır?

Saklı payı zedeleyen tasarrufun yararlanıcısına karşı
Vasiyet alacaklılarına veya bağıştan yararlananlara

c) Süresi Nedir?

Vasiyetnamenin veya tasarrufun öğrenilmesinden itibaren 1 yıl içinde,
Her hâlükârda murisin ölümünden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır. (TMK m. 571)

d) Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
Yetkili mahkeme: Murisin son yerleşim yeri mahkemesi

e) Davanın Sonuçları

Tasarruf saklı pay oranına indirgenir.
Aksi takdirde yapılan işlemler geçersiz kılınmaz ancak aşan kısım tenkis edilir, yani geri alınır.

5. Saklı Payın İhlaline Diğer Hukuki Tepkiler

5.1. İptal Davası (TMK m. 557)

Saklı pay dışında murisin tasarrufu hukuka aykırıysa (örneğin ehliyetsizlik, hata, hile, cebir varsa), bu durumda mirasçı veya ilgili kişi iptal davası açabilir.

5.2. Mirastan Mal Kaçırma Davası (Muris muvazaası)

Murisin, mirasçılardan mal kaçırmak amacıyla yaptığı göstermelik satış işlemleri Yargıtay içtihatları ile muris muvazaası kapsamında değerlendirilir. Bu durumda:

Dava, tapu iptali ve tescil davası olarak açılır.
Görevli mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi
Süre sınırlaması yoktur (yargı kararlarına göre)

6. Saklı Payın Devri ve Feragati

Saklı pay, miras bırakanın ölümünden sonra kullanılabilecek bir haktır. Ancak:

Mirasçılar, sağlığında saklı paylarından feragat edebilir (TMK m. 528).
Feragat sözleşmesi resmi şekle tabi olup noterde yapılmalıdır.
Bu durumda tenkis talebi ileri sürülemez.

7. Sonuç

Saklı pay, miras hukukumuzda belirli mirasçılar lehine kanunla güvence altına alınmış bir haktır. Miras bırakan, bu kişilerin saklı paylarını ortadan kaldıracak şekilde işlem yapamaz. Yapması halinde ise, saklı pay sahibi mirasçılar tenkis davası başta olmak üzere çeşitli yollarla bu ihlalin giderilmesini sağlayabilir.

Her somut olay kendi özelinde değerlendirilmelidir. Saklı paya müdahale söz konusuysa, sürelere ve delillere dikkat edilerek zaman kaybetmeden alanında uzman bir avukattan profesyonel destek alınması önem arz eder.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Saklı paylı mirasçıyım, vasiyetle mirastan çıkarıldım. Ne yapmalıyım?

Vasiyetin geçersiz olduğunu düşünüyorsanız iptal davası, saklı pay ihlali varsa tenkis davası açabilirsiniz.

2. Saklı payımı miras bırakanın sağlığında feragat ettim, geri dönebilir miyim?

Hayır. Noter huzurunda yapılan saklı paydan feragat sözleşmesi bağlayıcıdır. Ancak irade sakatlığı halleri saklıdır.

3. Saklı pay, taşınmaz değil sadece nakit para şeklindeyse dava açabilir miyim?

Evet. Tenkis davası sadece taşınmazlar için değil, para, hisse, kıymetli evrak gibi tüm malvarlığı değerleri için açılabilir.

4. Miras bırakan, tüm mal varlığını bir vakfa bağışladı. Saklı payımı alabilir miyim?

Evet. Vakıflara yapılan bağışlar da saklı paya aykırıysa, tenkis davası açılabilir. Yargıtay kararlarında da vakıf lehine yapılan bağışların tenkis edilmesine karar verilmiştir.

Bu bilgilendirme Yalçın Hukuk Ofisi tarafından hazırlanmıştır. Miras uyuşmazlıkları karmaşık ve teknik konular içerdiğinden, benzer bir durumla karşılaşıldığında sadece makalede yazılı bilgiler ile hareket edilmemesini ve bir avukattan hukuki yardım alınması tavsiye edilir.