İdari Gözetim ve Sınır Dışı (Deport) Kararlarına Karşı Hukuki Süreç, Yasal Dayanaklar, Başvuru Yolları ve Avukatın Rolü

Avukat Mert YALÇIN
5 Tem
3 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 22 Tem

1. Giriş

Yabancıların Türkiye’de kalma hakları, uluslararası insan hakları ilkeleri ile Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı çerçevesinde güvence altına alınmıştır. Ancak çeşitli nedenlerle yabancı kişiler hakkında idari gözetim veya sınır dışı etme (deport) kararı verilebilmektedir.

Bu tür kararlar, bireylerin özgürlüğünü ve yaşama hakkını doğrudan etkileyen, ağır sonuçları olan işlemler olduğundan, etkin ve hızlı bir yargısal denetim sürecine tabidir.

2. İlgili Mevzuat

İdari gözetim ve sınır dışı işlemleri aşağıdaki yasal düzenlemelere dayanmaktadır:

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)
5682 sayılı Pasaport Kanunu
Anayasa (m. 19, m. 23, m. 125)
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (m. 5 ve m. 8)
AİHM içtihatları (örn. Amuur v. France, Gebremedhin v. France)

3. İdari Gözetim Nedir?

İdari gözetim, yabancı bir kişinin belirli süreyle göç idaresine bağlı bir geri gönderme merkezinde (GGM) alıkonulmasıdır. Amaç, kişinin sınır dışı edilme sürecinin güvenli ve etkin bir şekilde yürütülmesidir.

🔹 Hukuki Dayanak:

YUKK m.57

“Hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancılar, geri gönderme merkezlerinde idari gözetim altına alınabilir.”

4. Kimler İdari Gözetim Altına Alınabilir?

YUKK m.57 uyarınca idari gözetim kararı alınabilecek haller:

Kaçma ve kaybolma riski varsa
Giriş-çıkış kurallarına aykırı davranmışsa
Sahte belge kullanmışsa
Kamu düzeni, kamu güvenliği, kamu sağlığı açısından tehdit oluşturuyorsa
Türkiye’den çıkması mümkün olmamışsa

⚠️ Bu karar, keyfi olamaz. Somut gerekçeler içermelidir ve kişiye yazılı olarak bildirilmelidir.

5. İdari Gözetim Kararına Karşı Hukuki Yol

📍 Nereye Başvurulur?

Kararın alındığı sulh ceza hâkimliğine başvuru yapılır.

⏳ Süre: 7 Gün

Kararın kişiye tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir.

Süre hak düşürücüdür. Zaman kaybı yaşanmamalıdır.

📌 Yetkili Mahkeme:

Yabancının tutulduğu geri gönderme merkezinin bulunduğu yer sulh ceza hâkimliği (örneğin Tuzla GGM için Tuzla Sulh Ceza Hâkimliği).

🧾 Gerekli Belgeler:

Tebliğ edilen idari gözetim kararı
Pasaport, kimlik, varsa ikamet belgeleri
Aile bağlarını, iş hayatını, ülkesine dönmesinin imkânsızlığını gösteren evraklar
Hukuki dilekçe (hak ihlalleriyle birlikte)

6. Sınır Dışı (Deport) Nedir?

Sınır dışı, yabancı kişinin zorla Türkiye’den çıkarılarak başka bir ülkeye gönderilmesidir. İlgili kamu kurumu genellikle İl Göç İdaresi Müdürlüğüdür.

🔹 Hukuki Dayanak:

YUKK m.54

"Aşağıdaki yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınır..."

7. Kimler Sınır Dışı Edilebilir?

Terör örgütü üyesi veya destekçisi olanlar
Kamu düzenine, güvenliğine tehdit oluşturanlar
Sahte belgeyle giriş yapanlar
Vizesi, ikamet izni sona erdiği halde Türkiye'de kalanlar
Çalışma izni olmadan çalışanlar
Yasadışı göçmen statüsündekiler

8. Kimler Sınır Dışı Edilemez?

YUKK m.55 uyarınca aşağıdaki kişiler hakkında sınır dışı işlemi yapılamaz:

Ölüm cezası veya işkence riski olan ülkeye gönderilecekse
Ciddi sağlık sorunu, hamilelik, yaşlılık durumu varsa
Mağdur insan ticareti kurbanıysa
Ciddi hastalığı nedeniyle tedavi süreci devam ediyorsa

📌 AİHM kararları da bu kişilerin sınır dışı edilmesinin mülteci hukuku ve insan haklarına aykırı olduğunu teyit etmektedir. (Chahal v. UK, Saadi v. Italy vs.)

9. Sınır Dışı Kararına Karşı Hukuki Yol

📍 Nereye Başvurulur?

İdare mahkemesine başvuru yapılır.

⏳ Süre: 7 Gün

Kararın kişiye tebliğinden itibaren 7 gün içinde başvuru yapılmalıdır.

🚫 Yürütmenin Durdurulması Talebi

Başvuruda, kişinin sınır dışı edilmemesi için “yürütmenin durdurulması” da istenmelidir.

Mahkeme bu talebi öncelikle değerlendirir. Talep kabul edilirse kişi yargı kararı sonuçlanana kadar Türkiye'de kalmaya devam eder.

10. Sınır Dışı ve İdari Gözetim Sürecinde Avukatın Rolü

Bu tür işlemlerde avukatın rolü kritik önemdedir:

Yasal sürelere dikkat eder
Sulh ceza hâkimliğine ve idare mahkemesine etkili dilekçeler sunar
AİHM ve AYM içtihatlarını dava dilekçesine entegre eder
Müvekkilin kişisel, insani ve hukuki durumunu belgelerle ortaya koyar
Gerekirse Anayasa Mahkemesi ve AİHM'ye bireysel başvuru yapılmasına öncülük eder

11. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Sınır dışı kararı alınan biri Türkiye'den hemen çıkarılır mı?→ Hayır. Karar tebliğ edildikten sonra 7 günlük dava açma süresi vardır. Bu sürede işlem durdurulur.

İdari gözetim ne kadar sürebilir?→ İlk karar 6 aya kadar olabilir. Ancak en fazla 12 aya kadar uzatılabilir. Her 30 günde bir durum yeniden değerlendirilir.

Yasadışı giriş yapan biri yine de sınır dışı edilmeyebilir mi?→ Evet. Eğer ölüm cezası, işkence riski varsa sınır dışı yasağı uygulanır.

Geri gönderme merkezinde tutulan biri avukatıyla görüşebilir mi?→ Evet. Avukatla görüşme hakkı, Anayasa ve AİHM kararları ile güvence altındadır.

Dava açmadan önce İl Göç İdaresi’ne dilekçe verilmesi gerekir mi?→ Hayır. Direkt olarak sulh ceza hâkimliği veya idare mahkemesine başvuru yapılabilir.