Hakaret Suçu ve Sosyal Medya (TCK 125 Bağlamında Değerlendirme)
- Avukat Mert YALÇIN
- 3 gün önce
- 5 dakikada okunur
Hakaret Suçu Sosyal Medyada Oluşur mu?
(TCK m.125 Kapsamında Değerlendirme)
Dijital iletişimin ağırlık kazandığı günümüzde sosyal medya platformları; düşüncelerin, eleştirilerin ve duyguların anlık şekilde paylaşıldığı bir alan haline gelmiştir. Bu alanın genişlemesi, bireylere ifade özgürlüğü sağlamakla birlikte hukuki sınırların çoğu zaman ihlal edildiği tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Özellikle Twitter (X), Instagram, Facebook, TikTok, YouTube yorumları ve diğer sosyal medya mecraları üzerinden yapılan paylaşımların hakaret suçunu oluşturup oluşturmadığı, yargı mercilerinin yoğun biçimde ilgilendiği başlıklar arasına girmiştir.
Bu makale; Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesi çerçevesinde sosyal medya paylaşımlarının hakaret suçuna nasıl konu olabileceğini, aleniyet unsurunu, kullanıcı anonimliği durumlarını, paylaşım ve yorum ayrımını, delil niteliğini ve yargı uygulamalarını kapsamlı biçimde ele almaktadır.
1. Hakaret Suçunun Yasal Çerçevesi:
TCK m.125 "(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur. (3) Hakaret suçunun; a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı, c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır."
Sosyal medyada yapılan paylaşımlar, yorumlar, gönderilen özel mesajlar veya hikâyeler yoluyla gerçekleştirilen hakaretler, bu kapsamda cezai sorumluluğa yol açmaktadır. Dijital ortam, suçun oluşmasına engel değildir; aksine çoğu zaman “alenen işleme” unsurunu güçlendiren bir yapıya sahiptir.
2. Sosyal Medyada Hakaret Suçunun Oluşumu
Sosyal medya paylaşımlarının hakaret suçu oluşturabilmesi için üç temel unsur değerlendirilir:
Mağdura yönelik ifade
Onur kırıcı nitelik
Failin kastı
Bu unsurların sosyal medya bağlamında nasıl değerlendirildiğini açmak gerekir.
a) Paylaşımın Kime Yönelik Olduğu
Hakaret niteliğindeki paylaşımın doğrudan isim verilerek yapılması şart değildir.
Yargıtay’a göre: İsim açıkça yazılmasa bile, Profildeki gönderilerin içeriği ve bağlamı, Takipçiler tarafından kime yönelik olduğunun anlaşılması suçun oluşması için yeterlidir.
Örneğin, “Mahalledeki şu emlakçı var ya, tam bir dolandırıcı” şeklindeki bir paylaşım, hedef kişinin kim olduğunun çevre tarafından açıkça biliniyorsa hakaret suçunu oluşturur.
b) Paylaşımın İçeriği
Eleştiri ile hakaret ayrımı sosyal medya kararlarında belirleyicidir.
Yargıtay, ifade özgürlüğünü gözetirken şu ayrımı yapmaktadır:
Eleştiri: “Hizmetten memnun değilim”, “Sözünün arkasında durmayan biri” gibi ifadeler.
Hakaret: “Şerefsiz”, “karaktersiz”, “yalancı”, “ahlaksız” gibi onur kırıcı ve sövme niteliğindeki sözler.
c) Failin Kastı
Sosyal medya ortamındaki paylaşımların çoğu anlık duygularla yazıldığından, kastın varlığı bazen tartışma konusu olur. Ancak ağır ifadeler kastın varlığına karine oluşturur.
Yargıtay’ın yaklaşımı nettir: Hakaret niteliği objektif olarak belirleniyorsa failin kastı mevcuttur.
3. Sosyal Medyada Aleniyet (Herkesin Görebileceği Şekilde Hakaret)
TCK m.125/4’e göre hakaret alenen işlenirse ceza artırılır.
Sosyal medya platformları, doğası gereği aleni ortamlardır. Bu nedenle:
Twitter’da herkese açık bir paylaşım,
Instagram’da herkese açık gönderi veya hikâye,
TikTok paylaşımı,
Facebook’ta halka açık yorum doğrudan aleni hakaret sayılır.
Yargıtay, sosyal medya mecralarını aleniyet bakımından “açık bir meydan” ile eş değer kabul etmektedir.
Gizli Hesaptan Paylaşım Yapılması Durumunda ; Anonim hesap üzerinden yapılan hakaret içerikli paylaşımlar da aleni hakaret olarak değerlendirilir.
Failin kimliğinin tespit edilebilmesi için:
IP sorgusu,
Erişim kayıtları,
BTK üzerinden yapılan teknik incelemeler kullanılmakta ve çoğunlukla kimlik tespit edilebilmektedir.
Özel Mesajla Hakaret
DM (direct message), Instagram atma, Twitter özel mesaj, Facebook Messenger veya TikTok DM üzerinden gönderilen mesajlar aleni değildir, ancak yine de hakaret suçunu oluşturur. Ceza miktarında aleniyet artırımı uygulanmaz.
4. Yorumlar, Etiketlemeler ve Paylaşımlarda Hakaret Ayrımı
Sosyal medya kullanımının çeşitlenmesi, hakaretin farklı biçimlerde ortaya çıkmasına yol açmıştır.
a) Paylaşımda Doğrudan Hakaret
“X kişisi ahlaksızdır”, “Dolandırıcının ta kendisi” gibi ifadeler doğrudan hakarettir.
b) Yorum Yoluyla Hakaret
Instagram gönderisinin altında bir kişiye yönelik yapılan ağır yorumlar da hakarettir.
c) Etiketleme (Tag) Üzerinden Hakaret
Bir kişiyi alaya almak amacıyla aşağılayıcı bir yazıya etiketlemek, Yargıtay’a göre hakarettir.
5. Sosyal Medya Paylaşımlarının Delil Niteliği
Sosyal medya üzerinden yapılan paylaşımlar mahkemelerde delil olarak kabul edilmektedir. Delilin hukuka uygun elde edilmesi şarttır.
Delil Sunarken Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Ekran görüntüsü,
Paylaşımın URL’si,
Tarih–saat bilgisi,
Gerektiğinde noter tespiti,
Hesabın gerçekten şüpheliye ait olup olmadığına dair teknik inceleme.
!!! Yargıtay, ekran görüntüsünün tek başına yeterli olmadığı durumlarda bilirkişi incelemesi yapılmasını istemektedir.
6. Şikâyet Süresi ve Ceza Soruşturması
Hakaret suçu şikâyete tabi bir suçtur.
Mağdur: Faili ve fiili öğrendiği andan itibaren 6 ay içerisinde şikâyet hakkını kullanmalıdır.
Süre geçtikten sonra şikâyet hakkı düşer.
Soruşturma sürecinde: Paylaşımlar dosyaya alınır. Şüphelinin hesabının ona ait olup olmadığı incelenir. BTK’dan erişim kayıtları istenir. Yeterli şüphe varsa kamu davası açılır.
7. Hakaret Suçunun Cezaları
TCK m.125 gereğince sosyal medyada hakaret suçunun cezası:
3 aydan 2 yıla kadar hapis veya Adli para cezasıdır.
Aşağıdaki hallerde ceza artırılır:
Hakaretin alenen yapılması (sosyal medya genellikle alenidir),
Hakaretin kamu görevlisine görevinden dolayı yapılması,
Irk, din, mezhep, siyasal düşünce gibi nedenlerle yapılması.
8. Tazminat Hakkı
Sosyal medya hakaretleri, kişilik haklarının ihlali niteliğindedir.
Mağdur: Manevi tazminat ve şartları oluşmuşsa maddi tazminat isteyebilir.
Özellikle sosyal medya linçleri, çok sayıda kişinin gördüğü paylaşımlar veya hesaplar üzerinden yayılan aşağılayıcı söylemler tazminatlara konu olabilmektedir.
9. Yargıtay’ın Sosyal Medya Hakaretine Yaklaşımı
Yargıtay, sosyal medya üzerinden hakaret eylemlerini son yıllarda oldukça sık değerlendiriyor. Temel yaklaşımlar şunlardır:
Twitter, Instagram, Facebook gibi platformlardaki paylaşımlar aleni hakaret kapsamındadır.
Kullanıcı adının anonim olması sorumluluğu ortadan kaldırmaz.
Paylaşımın bağlamı belirleyicidir; eleştiri ile hakaret ayrımı yapılır.
Emojiler bağlamından kopuk olmayacak şekilde değerlendirilir.
Mağdurun kim olduğunun anlaşılabilir olması yeterlidir.
Bu yaklaşım, sosyal medyadaki davranışların ceza hukuku bakımından klasik hakaret suçundan hiçbir farkı olmadığını göstermektedir.
SONUÇ
Sosyal medya, geniş kitlelere ulaşma imkânı sağladığından hakaret suçunun oluşması açısından yüksek risk barındıran bir alandır. Türk Ceza Kanunu kapsamında; bir kişiye yönelik aşağılayıcı ifadelerin paylaşılması, yorum yapılması, özel mesaj atılması veya etiketleme yoluyla hedef gösterilmesi hakaret suçunu oluşturur. Özellikle herkese açık paylaşımlar aleni hakaret niteliğindedir ve ceza artırımı uygulanır.
Mağdurlar açısından süresinde şikâyet hakkını kullanmak, delilleri eksiksiz şekilde sunmak ve tazminat taleplerini doğru formüle etmek büyük önem taşır. Fail açısından ise sosyal medya paylaşımlarının hukuki sonuçlarının bilinmesi, savunmanın buna göre kurulması gerekmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Sosyal medyada yapılan yorum hakaret sayılır mı?
Evet. Aşağılayıcı, onur kırıcı veya sövme niteliğindeki yorumlar hakarettir.
2. Anonim hesaptan hakaret edilirse ne olur?
IP sorgusu ve BTK kayıtları ile hesap sahibi tespit edilebilir. Sorumluluk ortadan kalkmaz.
3. Eleştiri ile hakaret arasındaki fark nedir?
Eleştiri, kişiyi küçültmeyen değerlendirmedir. Hakaret ise onur ve saygınlığı zedeleyen ağır ifadelerdir.
4. Özel mesajla (DM) hakaret suç olur mu?
Evet. Özel mesajlar aleni sayılmaz ama hakaret suçudur.
5. Sosyal medya paylaşımının ekran görüntüsü delil sayılır mı?
Sayılır; ancak gerektiğinde bilirkişi incelemesi yapılabilir.
6. Hakaret suçu için şikâyet süresi nedir?
Failin ve fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 6 aydır.
7. Paylaşım silinmişse suç düşer mi?
Hayır. Delil elde edilebiliyorsa soruşturma devam eder.
8. Sosyal medya linci tazminat sebebi midir?
Evet. Çok sayıda kişinin gördüğü ağır saldırılar yüksek tazminatla sonuçlanabilir.
YALÇIN HUKUK OFİSİ
SİTEMİZDE YER ALAN YAZILARIN İZİNSİZ KULLANIMI DURUMUNDA YASAL SÜREÇ BAŞLATILACAKTIR.
Yorumlar