Sınır Dışı Etme (Deport) Kararına Karşı Dava Açma Süreci
- Avukat Mert YALÇIN
- 8 Ağu
- 3 dakikada okunur
Sınır dışı etme, yabancı uyruklu bir kişinin belirli hukuki sebeplerle Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkarılmasını ifade eder. Halk arasında “deport” olarak bilinen bu işlem, genellikle kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından risk oluşturan durumlarda ya da ikamet izinlerinin geçersiz hale gelmesi gibi hallerde uygulanır. Ancak sınır dışı etme kararı idari bir işlemdir ve her idari işlem gibi yargı denetimine tabidir. Yani, yabancının sınır dışı edilmesine karar verilmişse, bu karara karşı belirli süreler içinde dava açma hakkı vardır.
Bu yazıda, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) hükümleri çerçevesinde sınır dışı etme kararına karşı dava açma süreci, dava süresi, yetkili mahkeme, dava açılırken dikkat edilmesi gereken hususlar ve ulusal/uluslararası hukukta dayanaklar ele alınacaktır.
1. Sınır Dışı Etme (Deport) Kararının Hukuki Dayanakları
Türkiye’de sınır dışı etme işlemleri, 6458 sayılı YUKK’un 52 ila 60. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Sınır dışı etme kararı verilebilecek bazı haller:
Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturmak.
Sahte belge kullanarak ülkeye giriş yapmak veya kalmak.
Vize veya ikamet izin süresi bitmesine rağmen ülkeden çıkış yapmamak.
Çalışma izni olmadan çalışan yabancılar.
Kaçak giriş veya yasa dışı yollarla ülkede kalmak.
Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, geri çekilen veya reddedilmiş sayılan yabancılar.
Önemli Not: YUKK m.55 gereği bazı kişiler hakkında sınır dışı etme kararı alınamaz (ör. ciddi sağlık sorunları olanlar, hamileler, mağdur insan ticareti mağdurları, hayati tehlike riski olan ülkelere gönderilecek kişiler).
2. Deport Kararı Nasıl Bildirilir?
Sınır dışı etme kararı, İl Göç İdaresi tarafından yazılı olarak tebliğ edilir. Tebligatta:
Kararın dayandığı gerekçeler,
Dava açma süresi (7 gün),
Yetkili mahkeme bilgisi,
Gönüllü çıkış süresi (varsa)
yer almalıdır. Tebligat, genellikle yabancının anladığı dilde veya tercüman aracılığıyla yapılır.
3. Deport Kararına Karşı Dava Açma Süresi ve Yetkili Mahkeme
📜 YUKK m.53/3 uyarınca, sınır dışı etme kararına karşı 7 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.Bu süre, tebliğ tarihinden itibaren işlemeye başlar. Süre geçirildiğinde dava hakkı düşer.
Yetkili Mahkeme: Kararı veren İl Göç İdaresi’nin bulunduğu yer idare mahkemesi.
Örnek: Deport kararı İstanbul İl Göç İdaresi tarafından verilmişse, dava İstanbul İdare Mahkemesi’nde açılır.
4. Dava Açmanın Yürütmeyi Durdurma Etkisi
YUKK m.53/3’e göre, deport kararına karşı dava açılması, yargılama sonuçlanıncaya kadar sınır dışı etme işlemini durdurur.Bu, özellikle acil durumlarda büyük önem taşır; dava açıldığında yabancı kişi Türkiye’de kalmaya devam edebilir.
5. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar
Deport kararına itiraz dilekçesinde şu unsurlar yer almalıdır:
Davacının kimlik bilgileri ve ikamet durumu
Tebliğ edilen deport kararının tarih ve sayısı
Karara dayanak gösterilen hukuki ve fiili sebeplerin neden hukuka aykırı olduğu
Ulusal ve uluslararası hukukta dayanaklar
Anayasa m.17 (yaşam hakkı, kötü muamele yasağı)
AİHS m.3 (işkence ve kötü muamele yasağı)
AİHS m.8 (aile hayatına saygı hakkı)
YUKK m.55 kapsamında sınır dışı edilemeyecek hallerin varlığı (ör. sağlık, aile birliği, özel durumlar)
Yürütmenin durdurulması talebi
6. Uluslararası Hukuki Koruma Mekanizmaları
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS): AİHM, sınır dışı işlemlerinde m.3 ve m.8 kapsamında birçok ihlal kararı vermiştir.
Mülteci Hukuku (1951 Cenevre Sözleşmesi): Mültecilerin geri gönderilmesi yasağı (“non-refoulement” ilkesi).
BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi: Keyfi sınır dışı etmeyi yasaklar.
7. Avukatın Rolü
Bir avukat:
Tebliğden itibaren süreyi takip eder.
Dava dilekçesini hazırlar.
Yürütmenin durdurulması talebini gerekçelendirir.
Ulusal ve uluslararası yargı içtihatlarını sunar.
Müvekkilin sınır dışı edilme riskini en aza indirir.
Değerlendirme
Sınır dışı etme kararı, yabancıların temel hak ve özgürlüklerini doğrudan etkileyen ciddi bir idari işlemdir. Bu nedenle kararın hukuka uygunluğu titizlikle denetlenmelidir. 6458 sayılı YUKK, hem idarenin sınır dışı etme yetkisini hem de yabancıların yargı yoluna başvurma hakkını açıkça düzenlemektedir. Ancak uygulamada tebligat eksiklikleri, dil engeli, avukata erişim sorunları ve sürelerin kısa olması gibi nedenlerle hak kayıpları yaşanabilmektedir. Bu nedenle profesyonel hukuki destek, deport kararına karşı dava sürecinde hayati önemdedir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Deport kararı verildiğini nasıl öğrenirim?
İl Göç İdaresi’nin yazılı tebligatı ile öğrenilir. Çoğu zaman yabancının anladığı dilde tebliğ yapılır.
2. Deport kararına itiraz süresi nedir?
Tebliğden itibaren 7 gündür.
3. Dava açmak sınır dışı işlemini durdurur mu?
Evet, dava sonuçlanana kadar sınır dışı işlemi durur.
4. Avukat tutmak zorunlu mu?
Zorunlu değil ancak hukuki bilgi ve süre yönetimi açısından avukat desteği büyük avantaj sağlar.
5. YUKK m.55 kapsamına giriyorsam yine de deport edilir miyim?
Hayır, bu madde kapsamındaki kişiler hakkında sınır dışı kararı uygulanamaz.
Yorumlar