Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Hangi Hallerde Açılır?
- Avukat Mert YALÇIN
- 8 Ağu
- 3 dakikada okunur
Hukukumuzda kişilerin maddi veya manevi zarara uğraması hâlinde bu zararların giderilmesi için tazminat davaları açma hakkı vardır. Tazminat, zarar gören kişinin eski hâline mümkün olduğunca döndürülmesini amaçlayan bir hukuki yoldur. Maddi tazminat, doğrudan ekonomik zararın giderilmesini hedeflerken; manevi tazminat, kişinin yaşadığı elem, üzüntü ve psikolojik yıpranmanın hafifletilmesini amaçlar. Bu makalede, maddi ve manevi tazminat davalarının hangi hâllerde açılabileceğini, yasal dayanakları, ispat yöntemlerini ve dava sürecindeki dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı olarak ele alacağız.
1. HUKUKİ DAYANAK
Türk Borçlar Kanunu (TBK) ve Türk Medeni Kanunu (TMK) başta olmak üzere birçok kanunda tazminat hükümleri yer almaktadır.
TBK m.49 – Hukuka aykırı bir fiil ile başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.
TBK m.56 – Bedensel bütünlüğün ihlali, ölüm veya kişilik haklarının zedelenmesi hâlinde manevi tazminata hükmedilebilir.
TBK m.54 – Maddi tazminat kalemleri; tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücünün azalması gibi unsurları içerir.
TMK m.174 – Boşanma hâlinde maddi ve manevi tazminat isteme hakkı.
2. MADDİ TAZMİNAT DAVASI NEDİR?
Maddi tazminat davası, kişinin malvarlığında meydana gelen eksilmenin giderilmesini amaçlar. Örnek hâller:
Trafik kazaları sonucu araç hasarı, tedavi masrafları, iş gücü kaybı.
İş kazaları sonucu sakatlık veya ölüm hâlinde destekten yoksun kalma.
Sözleşmeye aykırılık sonucu uğranılan maddi zararlar.
Haksız fiiller sonucu malvarlığına gelen zarar.
2.1. Maddi Tazminat Hesaplaması
Hâkim, zararın miktarını belirlerken bilirkişi raporundan faydalanır. Gelir durumu, zarar tarihi, enflasyon etkisi gibi unsurlar dikkate alınır.
3. MANEVİ TAZMİNAT DAVASI NEDİR?
Manevi tazminat, kişinin yaşadığı ruhsal ve duygusal zararın giderilmesi için ödenen paradır. Amaç, kişinin yaşadığı acı ve elem duygusunu hafifletmektir.
Örnek hâller:
Ağır bedensel yaralanma veya sakatlık.
Yakının ölümü.
Kişilik haklarına saldırı (hakaret, iftira, özel hayatın ihlali).
Medya yoluyla onur ve saygınlığın zedelenmesi.
4. MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT DAVALARINDA ORTAK ŞARTLAR
Hukuka aykırı fiil olmalı.
Zarar meydana gelmiş olmalı.
Fiil ile zarar arasında illiyet bağı bulunmalı.
Failin kusuru olmalı (bazı durumlarda kusursuz sorumluluk da vardır).
5. İSPAT YÖNTEMLERİ
Tanık beyanları
Kamera kayıtları
Fatura ve ödeme belgeleri
Adli tıp raporları
Trafik kaza tespit tutanakları
6. DAVA SÜRECİ
Öncelikle hukuki danışmanlık alınmalı.
Dava dilekçesi yetkili ve görevli mahkemeye sunulur.
Deliller toplanır.
Mahkeme bilirkişi incelemesi yaptırabilir.
Karar kesinleştiğinde tazminat ödenir.
Görevli Mahkeme:
Maddi/manevi tazminat davalarında genellikle Asliye Hukuk Mahkemeleri.
Trafik kazaları hâlinde Asliye Ticaret Mahkemeleri görevli olabilir.
7. ÖRNEK DURUMLAR
Trafik Kazası: Araç sürücüsünün kırmızı ışık ihlali sonucu meydana gelen kazada, yaralanan kişi hem maddi hem manevi tazminat talep edebilir.
İş Kazası: Yüksekten düşen işçinin sakat kalması hâlinde tedavi giderleri, kazanç kaybı ve manevi tazminat istenebilir.
Boşanma: Eşin zina yapması veya ağır hakaretleri sonucu diğer eş, TMK m.174 gereği maddi ve manevi tazminat talep edebilir.
Kişilik Hakkı İhlali: Sosyal medyada iftiraya uğrayan kişi manevi tazminat davası açabilir.
8. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ
Haksız fiillerde: Zararın ve failin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, her hâlde fiilden itibaren 10 yıl.
Sözleşmeden doğan tazminat: 10 yıl.
Ceza gerektiren fiillerde: Ceza zamanaşımı uygulanabilir.
DEĞERLENDİRME
Maddi ve manevi tazminat davaları, hem mağdurun hakkını koruyan hem de hukuka aykırı fiillerin önlenmesine katkı sağlayan önemli bir hukuki mekanizmadır. Ancak her olayın koşulları farklıdır. Bu nedenle dava açmadan önce hukuki destek almak, doğru delillerle başvurmak ve sürelere dikkat etmek gerekir. Unutulmamalıdır ki, tazminatın amacı zenginleşme değil, uğranılan zararın adil bir şekilde giderilmesidir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Manevi tazminat miktarını kim belirler?
Manevi tazminat miktarını hâkim, olayın özelliklerini dikkate alarak takdir eder.
2. Maddi tazminatta faiz uygulanır mı?
Evet, dava tarihinden itibaren yasal faiz uygulanabilir.
3. Tazminat davası ceza davasıyla birlikte açılabilir mi?
Evet, ceza davasıyla birlikte veya ayrı olarak açılabilir.
4. Manevi tazminat vergilendirilir mi?
Manevi tazminat gelir vergisine tabi değildir.
5. Avukat tutmak zorunlu mudur?
Zorunlu değildir ancak hak kaybı yaşamamak için avukatla sürecin yürütülmesi tavsiye edilir.
Yorumlar