İş Kanununa Göre İşçi ve İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Sebepleri

1. Giriş

İş sözleşmeleri, normal şartlarda belirli ya da belirsiz süreli olarak yapılır ve fesih sürelerine uyularak sonlandırılır. Ancak Türk İş Hukuku, bazı hallerde taraflara haklı nedenle derhal fesih hakkı tanır. Bu durumda, ihbar süresi beklenmeden sözleşme sonlandırılabilir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. ve 25. maddeleri, hem işçi hem işveren için hangi durumların haklı fesih nedeni oluşturacağını detaylı şekilde düzenlemiştir.

2. Haklı Nedenle Fesih Nedir?

Haklı nedenle fesih, taraflardan birinin, iş sözleşmesini sürenin bitmesini veya ihbar süresini beklemeden ve derhal feshetmesidir. Bu fesih hakkı, iş ilişkisini sürdürülemez hale getiren ağır ihlaller için geçerlidir.

3. İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı (İş Kanunu m. 24)

3.1. Sağlık Sebepleri (m. 24/1)

İşçi, aşağıdaki sağlık nedenleriyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir:

• Yapılan iş, işçinin sağlığına ve yaşamına doğrudan zarar veriyorsa.

• İşçinin sürekli yakın ilişki kurduğu başka bir işçiye bulaşıcı veya işçinin işiyle bağdaşmayan bir hastalık bulaşmışsa (örneğin verem, frengi, cüzam, AIDS vb.).

3.2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık (m. 24/2)

İşçi, aşağıdaki durumlarda derhal fesih hakkını kullanabilir:

• İşverenin işçiyi veya ailesinden birini yanıltarak işe alması (örneğin diploma yalanı).

• İşverenin, işçiye veya aile üyelerinden birine karşı sözlü ya da fiili tacizde bulunması, şeref ve namusa dokunacak sözler söylemesi.

• İşverenin cinsel tacizde bulunması.

• İşçinin işyerinde başka bir işçi veya üçüncü kişi tarafından cinsel tacize uğraması ve işverenin buna gerekli önlemleri almaması.

• İşverenin, işçiye veya yakınlarına karşı tehdit, hakaret veya kötü muamelede bulunması.

• Ücretin zamanında veya eksiksiz ödenmemesi.

• İşverenin kanun veya sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi (örneğin sigorta yapılmaması).

• İşçinin onayı olmaksızın maaşının azaltılması veya işyerinin tehlikeli bir yere taşınması.

3.3. Zorlayıcı Sebepler (m. 24/3)

• İşçinin çalıştığı yerde, zorlayıcı sebeplerle (deprem, sel, yangın vs.) bir haftadan fazla süreyle işin durması halinde işçi sözleşmeyi feshedebilir.

4. İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı (İş Kanunu m. 25)

4.1. Sağlık Sebepleri (m. 25/1)

• İşçinin yakalandığı hastalık veya kaza, tedavi edilemeyecek nitelikte değilse ancak işyerinde çalışmasına engel oluyorsa, bekleme süresi sonunda işveren sözleşmeyi feshedebilir.

• İşçinin alkol veya uyuşturucu madde etkisinde işe gelmesi.

• Bulaşıcı hastalık veya ahlaka aykırı hastalık (frengi, belsoğukluğu vb.) durumunda iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.

4.2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık (m. 25/2)

İşveren aşağıdaki hallerde işçiyi derhal işten çıkarabilir:

• İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması (örneğin hırsızlık),

• İşyerinde kavga çıkarma, başka işçiye saldırı,

• İşverenin şerefine, ailesine hakaret edilmesi,

• İşçinin işe girerken yanlış bilgi veya belge vermesi,

• İşçinin işe devamsızlığı (izinsiz ve haklı bir neden olmadan arka arkaya 2 gün, bir ay içinde 2 defa tatil sonrası 1 gün veya 1 ayda 3 gün gelmemesi),

• İşçinin işe sarhoş ya da uyuşturucu madde etkisi altında gelmesi veya iş yerinde kullanması,

• İşçinin, işyerinde cinsel tacizde bulunması,

• İşçinin görevini yaparken ihmal ve kusuruyla işin güvenliğini riske atması.

4.3. Zorlayıcı Sebepler (m. 25/3)

• İşçinin çalıştığı yerde zorlayıcı bir sebep nedeniyle bir haftadan fazla süreyle işe gelememesi.

5. Haklı Fesihte Sonuçlar

5.1. Tazminat Hakları

• İşçi haklı nedenle feshederse:

  • Kıdem tazminatına hak kazanır.

  • İhbar tazminatı ödemez, kendisi de talep edemez.

• İşveren haklı nedenle feshederse:

  • Kıdem ve ihbar tazminatı ödemez.

  • İşçi kusurlu ise işverene zarar tazminatı davası açabilir.

5.2. İspat Yükü

• Haklı nedenle fesih iddiasında bulunan taraf, bu durumu delillerle ispatlamak zorundadır.

• Özellikle ahlak kurallarına aykırı davranışlarda, kamera kayıtları, tanık beyanları, yazışmalar gibi deliller büyük önem taşır.

6. Avukatın Rolü

Haklı nedenle fesih işlemleri hem şekil hem delil açısından teknik bir süreçtir. Aksi takdirde haksız fesih nedeniyle yüksek tazminat riski oluşabilir. Avukat:

• Fesih nedeninin haklı olup olmadığını değerlendirir,

• Fesih bildirimi veya savunma dilekçesini hazırlar,

• Tutanak, ihtarname, delil toplama işlemlerini yürütür,

• Feshe bağlı olarak açılacak kıdem, ihbar, işe iade, kötü niyet veya sendikal tazminat davalarında tarafı temsil eder.

7. Sonuç

Haklı nedenle fesih, hem işçi hem işveren açısından istisnai ve dikkatle kullanılacak bir haktır. Bu hakkın yanlış kullanımı, geri dönüşü zor hukuki sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle fesih işlemi öncesinde mutlaka alanında uzman bir iş hukuku avukatından hukuki destek alınması büyük önem taşır.

8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Haklı nedenle fesih için yazılı bildirim zorunlu mu?

• Evet. Fesih bildirimi yazılı olarak yapılmalıdır. Aksi halde ispat güçleşir ve geçersiz sayılabilir.

2. Haklı fesih sonrası işsizlik maaşı alınabilir mi?

• Eğer işçi haklı nedenle işten ayrılmışsa ve SGK’ya gerekli bildirim yapılmışsa işsizlik maaşı alınabilir.

3. İşveren haklı nedenle işçiyi çıkarırsa işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

• Hayır. İşverenin haklı feshi varsa kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez.

4. İşveren işçiyi haksız yere çıkarırsa ne yapılabilir?

• İşçi, işe iade davası, kıdem ve ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi haklarını dava yoluyla talep edebilir.

5. Haklı nedenle fesihte süre sınırı var mı?

• Evet. Haklı neden öğrenildikten sonra 6 iş günü içinde fesih hakkı kullanılmalıdır. Aksi halde hak düşer.

YALÇIN HUKUK OFİSİ

AVUKAT MERT YALÇIN

SİTEMİZDE YER ALAN MAKALELERİN İZİNSİZ KULLANIMI DURUMUNDA YASAL SÜREÇ HAKKI SAKLIDIR.