Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu (TCK 188)

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE İMAL VE TİCARETİ SUÇU NEDİR?

Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Topluma Karşı Suçlar Kısmının Üçüncü Bölümü olan Kamu Sağlığına Karşı Suçlar bölümünde düzenlenmiştir.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 188 – Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti

(1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye'de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.

(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.

(4) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması,

b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

(5) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.

(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.

(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 189 – Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulanması

(1)   Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarının bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇLARI NELERDİR?

Bu suçun düzenleniş biçimine bakıldığında birden fazla seçimlik hareket öngörülmüştür. Bunlar TCK 188/1’de imal, ithal veya ihraç etmek şeklindedir.

TCK 188/3’de ise uyuşturucu ve uyarı maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran şeklindedir. Bu sebeple bu suç birden fazla seçimlik hareketle işlenebilir. Aşağıda bu seçimlik hareketleri inceleyeceğiz.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi İmal Etmek:

TCK 188/1’de düzenlenmiştir. Aynı madde de birden fazla seçimlik hareket düzenlenmiştir ancak söz konusu seçimlik hareketlerden birisinin gerçekleştirilmesi suçun oluşması için yeterlidir.

TCK’da imal hareketinden ne anlaşılması gerektiğine dair bir tanım bulunmamaktadır. Ancak 1961 tarihli Uyuşturucu Maddelere Dair Tek Sözleşmesi madde 1 ve 1971 tarihli Psikotrop Maddeler Sözleşmesine göz atıldığında imal şu şekilde tanımlanmıştır: “Uyuşturucu maddelerin elde edilmesine olanak sağlayan ve uyuşturucu maddelerin artırılması ve diğer maddelere dönüştürülmesi işlemidir.”

Bu tanımdan anlaşılacağı üzere bir imalatın işlemden geçirilen maddenin niteliğini değiştirmesi gerekir aksi hale imal durumundan bahsetmek mümkün olmayacaktır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi İthal Etmek:

TCK 188/1’de düzenlenmiştir. Aynı madde de birden fazla seçimlik hareket düzenlenmiştir ancak söz konusu seçimlik hareketlerden birisinin gerçekleştirilmesi suçun oluşması için yeterlidir.

1961 Tek Sözleşmesi madde 1’de “uyuşturucu maddelerin bir ülkeden başka bir ülkeye veya aynı ülkenin bir bölgesinden diğer bölgesine nakledilmesi” şeklinde tanımlanan ithal işlemi bu suçun diğer bir seçimlik hareketidir. Uyuşturucu maddenin ithal edilmesi maddenin yabancı bir ülkeden yasadışı yollarla ruhsatsız ve yasaya aykırı şekilde Türkiye’ye getirilmesidir. Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin gümrük kapısından ya da gümrük kapısı dışında kara, deniz ve sınırlarının herhangi bir yerinden ülkeye sokulması önemli değildir. Önemli olan bu maddenin yabancı bir ülkeden Türkiye sınırlarına geçişidir.

Önemle belirtmek gerekir ki Türkiye’yi transit için kullanan fail bu seçimlik hareketten değil TCK 188/3’de yer alan uyuşturucu veya uyarıcı madde nakletme suçundan cezalandırılacaktır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi İhraç Etmek:

TCK 181/1’de düzenlenmiştir. Aynı madde de birden fazla seçimlik hareket düzenlenmiştir ancak söz konusu seçimlik hareketlerden birisinin gerçekleştirilmesi suçun oluşması için yeterlidir.

1961 Tek Sözleşmesi madde 1’de “uyuşturucu maddelerin bir ülkeden başka bir ülkeye veya aynı ülkenin bir bölgesinden diğer bölgesine nakledilmesi” ve 1971 Psikotrop Maddeler Sözleşmesi madde 1’de “bir psikotrop maddenin bir ülkeden başka bir ülkeye fiziksel aktarılması” şeklinde tanımlanan ihraç işlemi uyuşturucu veya uyarıcı maddenin Türkiye’den yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılmasıdır.

Bu seçimlik harekette dikkat edilmesi gereken noktalardan birisi uyuşturucu veya uyarıcı maddenin gümrük kapısından geçmeden gümrük alanında yakalanması durumunda “uyuşturucu veya uyarıcı madde ihraç etme suçuna teşebbüs” durumu oluşur. Ancak uyuşturucu veya uyarıcı maddenin gümrük alanı dışında yakalanması durumunda ise bu seçimlik hareketten değil, TCK 188/3’ de düzenlenen diğer seçimlik hareketler olan uyuşturucu madde nakletme veya bulundurma suçundan cezalandırılır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi Sevk ve Nakletmek:

TCK 188/3’de düzenlenen seçimlik hareketlerden olan sevk ve nakil hallerinin karıştırılmaması gerekir.

Sevk etme, bir kimsenin uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanma dışında bir amaçla bir yerden bir yere bir başkasının aracılığıyla gönderilmesidir. [1]

Nakletme, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin bir yerden diğer bir yere taşınmasını ifade eder.[2]

Sevk etme durumunda madde bizzat götürülmez bir aracı ile gönderilir. Nakletme durumunda ise fail uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi bizzat götürmektedir.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi Kabul Etmek ve Bulundurmak:

Uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kabul etmek ve bulundurmak hareketleri TCK 188/3’de düzenlenmiştir.

Kabul etme, uyuşturucu veya uyarıcı madde üzerinde tasarrufta bulunma olanağı elde edilmesini ifade eder. [3]

Bulundurma ise, uyuşturucu veya uyarıcı madde üzerinde fiili egemenlik ilişkisinin devam ettirilmesini ifade eder. [4]

Bulundurma eyleminin kişisel kullanım amacıyla olup olmadığı önemli bir noktadır. Eğer fail uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kişisel kullanım amacıyla bulunduruyorsa TCK 188/3 değil TCK 191’de düzenlenen kullanmak için bulundurma suçundan cezalandırılır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi Satma, Satışa Arz Etmek veya Satın Almak:

Bu seçimlik hareketler TCK 188/3’de düzenlenmiştir.

Satma, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin bir bedel karşılığında başkasına devri anlamına gelmektedir. [5]

Satışa Arz Etme, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin bir bedel karşılığında bir başkasına devredilmek amacıyla hazırlanmasıdır. [6]

Satın Almak, ise uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanım amacıyla değil ticaretinin yapılması aracılığıyla bir bedel karşılığında alınmasıdır.

Bu seçimlik hareketlere teşebbüs söz konusu olabilir. Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin satılması, satışa arz edilmesi veya satın alınması hareketleri failin elinde olmayan sebeplerle kesilmesi durumunda teşebbüs durumu oluşacaktır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi Başkasına Vermek:

Bu seçimlik hareket TCK 188/3’de düzenlenmiştir.

Bir kimsenin kendisinde bulunan uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi, satış amacı taşımadan bir başkasına bedel almaksızın vermesidir. Bu seçimlik harekette dikkat edilmesi gereken nokta uyuşturucu veya uyarıcı maddenin satış, satışa arz etme amacı taşımamasıdır. Eğer bu amaçlarla başkasına uyuşturucu veya uyarıcı madde verilmesi durumunda TCK 188/3’de düzenlenen diğer seçimlik hareketlerden cezalandırılır.

• Uyuşturucu veya Uyarıcı Maddeyi Depolamak:

Bu seçimlik hareket TCK 188/3’de düzenlenmiştir.

Depolama, uyuşturucu veya uyarıcı maddenin herhangi bir yerde tutulmasını ifade eder ancak dikkat edilmesi gereken nokta söz konusu failin uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kişisel kullanım amacıyla depolaması ya da saklaması durumunda verilecek ceza TCK 188/3 maddesinden değil TCK 191 maddesi gereğince verilecektir.

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE VE İMAL TİCARETİ SUÇUNUN CEZASI NEDİR?

Bu suç TCK 188’de seçimlik hareketli bir suç olarak düzenlenmiş ve bu seçimlik hareketlere göre farklı cezalar öngörülmüştür.

• TCK 188/1 ve TCK 188/2 maddeleri gereğince;

Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye'de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.

• TCK 188/3 maddesi gereğince;

Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren (temin eden), sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, 10 yıldan az olmamak üzere hapis ve yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.

Yukarıda açıkladığımız durumlar suçun temel hali için geçerlidir. Öngörülen cezalar aşağıda açıkladığımız üzere nitelikli hallerin uygulanması durumunda değişebilir.

KORUNAN HUKUKSAL YARAR

Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Topluma Karşı Suçlar Kısmının Üçüncü Bölümü olan Kamu Sağlığına Karşı Suçlar bölümünde düzenlenmiştir. Bu sebeple bu suçla korunan hukuksal yarar kamunun sağlığıdır. Karşılaştırmalı hukukta uyuşturucu madde suçlarını “tüm insanlığın sağlığına karşı işlenmiş suç” olarak görme eğilimi mevcuttur.

SUÇUN MADDİ UNSURLARI

FAİL VE MAĞDUR

Uyuşturucu suçlarında fail herhangi bir kimse olabilir. Bununla birlikte bazı meslek gruplarının fail olması durumu cezanın ağırlaştırılması gereken bir neden olarak sayılmıştır.

MADDİ KONU

Bu suçun maddi konusunu düzenleniş itibariyle uyuşturucu ve uyarıcı madde oluşturmaktadır. Bazı uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin suça konu olması durumu nitelikli hal olarak düzenlenmiştir. Örneğin TCK 188/4 maddesinin hükmü gereğince eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, baz morfin suça konu olmuşsa ceza yarı oranında artırılır.

FİİL, NETİCE, NEDENSELLİK BAĞI

Yukarıda açıkladığımız üzere bu suç için birden fazla seçimlik hareket öngörülmüştür.

TCK 188/1’de uyuşturucu veya uyarı maddeyi imal, ithal, ihraç etme fiilleri düzenlenmiştir.

TCK 188/3’de ise uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri, ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satmak, satışa arz etmek, başkalarına vermek, sevk etmek, nakletmek, depolamak, satın almak, kabul etmek ve son olarak bulundurmak şeklinde düzenlenme alanı bulmuştur.

NİTELİKLİ HALLER NELERDİR?

• TCK 188/4-a:

Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması,

• TCK 188/4-b:

Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

• TCK 188/5:

Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.

188/5’in uygulanabilmesi için, tüm sanıkların müşterek fail olarak eylem birlikteliği içerisinde TCK 188/3’teki seçimlik hareketlerden birini gerçekleştirmiş olmaları gerekir.

En az 3 müşterek fail ve bunlardan başka suça azmettiren veya yardım eden kişiler varsa bu nitelikli hal yardım eden ve azmettiren için de uygulanır.

• TCK 188/8:

Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

• TCK 188/3 Son Cümle:

Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.

• Uygulamada:

Morfinle eroinin karışımı olup, morfinin de bir türevi olan monoasetil morfinin (6-MAM) de nitelikli hal kapsamında olduğunu uygulamada kabul edilir. [7]

SUÇUN MANEVİ UNSURLARI NELERDİR?

Bu suçun oluşabilmesi için genel kast yeterlidir. Başkaca herhangi bir saik aranmamıştır. Ancak failin uyuşturucu ve uyarıcı maddeyi ne amaçla bulundurduğu çok önemlidir. Söz konusu maddeyi ticari amaçla mı yoksa kullanma amacıyla mı bulundurduğu hususu faile verilecek ceza için hangi maddenin uygulanması konusunda aydınlatıcı olacaktır.

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE VE İMAL TİCARETİ SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK

Cezasızlık Nedeni Olarak Etkin Pişmanlık Hükmü – TCK 192/1

“Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.”

Bu maddenin uygulanabilmesi için koşullar vardır, bu koşullar:

1. İhbarda bulunacak kişi uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti suçuna iştirak etmiş olmalıdır.

2. İhbar, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce yapılmalıdır.

3. Failin bu hükümden yararlanabilmesi için, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerlerin bildiriminde bulunması gerekir.

4. Yapılan ihbar ve verilen bildirim sonucunda suç ortaklarının yakalanması veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesi gereklidir.

   
   

Ceza İndirim Sebebi Olarak Etkin Pişmanlık Hükmü – TCK 192/3

Bu suçlar haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir.

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE VE İMAL TİCARETİ SUÇUNA TEŞEBBÜS

TCK 188/1 maddesinde düzenlenen imal, ihraç, ithal hareketlerine teşebbüs mümkündür.

Ancak imal hareketi için özel bir durum söz konusudur. Uyuşturucu veya uyarıcı maddenin imaline yarayan maddelerin tedarik edilmesi bağımsız bir suç olarak düzenlendiği için (TCK 188/7) bu suça teşebbüs mümkün gözükmemektedir.

Örneğin Yabancı ülkeden Türkiye’ye uyuşturucu veya uyarıcı madde sınır kapılarından içeri sokulmakta olup, gümrük bölgesine gelmeden yakalanırsa uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçuna teşebbüs oluşacaktır.

TCK 188/3 maddesinde yer alan hareketler açısından da teşebbüs mümkündür.

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE VE İMAL TİCARETİ SUÇUNDA ZİNCİRLEME SUÇ HÜKÜMLERİ

Fail, aynı suç işleme kararına bağlı olarak uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçunu birden fazla işleyecek olursa, suçun mağduru belirli bir kişi değil “kamunun sağlığı” olduğundan zincirleme suç kuralları (TCK 43/1) uygulanabilir.[8]

UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE VE İMAL TİCARETİ SUÇUNDA İÇTİMA

TCK 188/1’de yer alan imal, ithal, ihraç hareketleri ile TCK 188/3’de yer alan satma, satışa arz etme, başkalarına verme, sevk etme, nakletme, depolama ve bunların yanında satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, için iki ayrı suç işlenmiş olur ve gerçek içtima hükümleri uygulanır ve hem TCK 188/1 hem de TCK 188/3 uygulanır. Yargıtay’ın da bu konuda istikrarlı kararları vardır.

Örneğin uyuşturucu veya uyarıcı maddenin imalinden sonra satılması durumunda iki ayrı suç oluşacak ve gerçek içtima hükümleri uygulanacaktır.

DİPNOTLAR

[1] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.990

[2] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.991

[3] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.991

[4] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.991

[5] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.990

[6] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.990

[7] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.992

[8] Tezcan, Erdem, Önok 2021: s.1003

YALÇIN HUKUK OFİSİ

AVUKAT MERT YALÇIN